Δημοσίευση στον Ελεύθερο Τύπο, ένθερο περιοδικό Plan Be – Ιούλιος 2018
Ο βλεννογόνος του στόματος, ο οποίος καλύπτει το εσωτερικό της στοματικής κοιλότητας, συνιστά την πρώτη γραμμή άμυνας του ανθρώπινου οργανισμού, αντιστεκόμενος καθημερινά στην είσοδο μικροβίων και άλλων πολυάριθμων βλαβερών παραγόντων. Γι’ αυτό και κύριο μέλημα για τον καθένα μας πρέπει να είναι η καθημερινή στοματική υγιεινή. Εάν αυτή παραμεληθεί, τότε η φυσιολογική δομή του βλεννογόνου του στόματος θα διαταραχτεί και η άμυνά του θα αποδυναμωθεί, οδηγώντας στην πρόκληση κακοσμίας και στην εμφάνιση φλεγμονών.
τoυ Δρ. Γιώργου Κοντακιώτη
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που δυσκολεύουν ή επιβαρύνουν τη στοματική υγιεινή, όπως: οι ορθοδοντικοί μηχανισμοί, οι γέφυρες, μερικές οδοντοστοιχίες, οι νάρθηκες, ο συνωστισμός δοντιών, η ξηροστομία που οφείλεται σε φάρμακα, οι ακτινοβολίες ή γεροντική ξηροστομία, τα αυτοάνοσα νοσήματα με εκδήλωση στο στόμα (π.χ. λειχήνας) κ.λπ., οι οποίοι προκαλούν ενόχληση, δυσφορία, ερεθισμούς του στοματικού βλεννογόνου ή ακόμα και αλλοίωση της γεύσης, συνοδευόμενοι συνήθως από κακοσμία. Ειδικά σε αυτές τις περιπτώσεις, η σχολαστική υγιεινή είναι επιβεβλημένη.
Κακοσμία
Η κακοσμία του στόματος (“χαλίτωση” επιστημονικά) είναι ένα κοινό πρόβλημα ανδρών και γυναικών, το οποίο είναι αντιμετωπίσιμο, εφόσον διαγνωστεί η αιτία που το προκαλεί.
Η δύσοσμη αναπνοή οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης βακτηρίων στη στοματική κοιλότητα, στα δόντια και στη γλώσσα. Η μεταβολική λειτουργία αυτών των βακτηρίων δημιουργεί δύσοσμα θειούχα πτητικά παραπροϊόντα, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη δυσάρεστη αναπνοή.
Υπολογίζεται ότι το 80%-90% των περιπτώσεων κακοσμίας του στόματος ή δύσοσμης εκπνοής έχει άμεση σχέση με αιτίες που υπάρχουν στη στοματική κοιλότητα και αντιμετωπίζεται από τον οδοντίατρο.
Στοματικά αίτια που προκαλούν κακοσμία
• Ελλιπής στοματική υγιεινή, με αποτέλεσμα τη δημιουργία τερηδόνας, ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας.
• Ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα εγκυμοσύνης.
• Ουλορραγίες, αποστήματα δοντιών ή ούλων, έλκη, κακώσεις και πληγές των ούλων και του στοματικού βλεννογόνου.
• Παθήσεις του βλεννογόνου του στόματος.
• Έγκλειστο ή ημιέγκλειστο δόντι. Εφόσον τα ούλα καλύπτουν μέρος των δοντιών, προκαλώντας περιστεφανίτιδα, δημιουργείται μια καλύπτρα, κάτι σαν “τσέπη”, η οποία γεμίζει με υπολείμματα τροφών, με αποτέλεσμα να δημιουργείται τοπικά φλεγμονή και κακοσμία.
• Κακοήθειες στη γλώσσα, στα ούλα και στον υπόλοιπο βλεννογόνο του στόματος.
• Ξηροστομία, η οποία μπορεί να οφείλεται είτε σε αφυδάτωση (ιδίως το καλοκαίρι), είτε σε λήψη φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά, διουρητικά κ.λπ.), είτε σε ακτινοβολίες.
Μη στοματικά αίτια
Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να εξεταστούν:
• Κακοήθειες σε στοματοφάρυγγα, ρινοφάρυγγα και λάρυγγα.
• Το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα με τις παραρρίνιες κοιλότητες και το κατώτερο αναπνευστικό. Το μπούκωμα της μύτης, που συνοδεύει μια ιγμορίτιδα, και η στοματική αναπνοή του ασθενή με τη συνοδό ξηροστομία, ευνοούν την εκδήλωση κακοσμίας, ιδίως τις πρωινές ώρες.
• Οι αμυγδαλές. Καθώς έχουν έντονα βαθιές κρύπτες, μπορεί να παγιδεύονται εκεί υπολείμματα τροφής, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή και κακοσμία.
• Το γαστρεντερικό σύστημα και η γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς.
• Το συκώτι. Άτομα που πάσχουν από κάποιες παθήσεις του ήπατος έχουν μία χαρακτηριστική δυσοσμία στην αναπνοή τους, γνωστή ως “ηπατική απόπνοια”.
Επιπλέον, μερικά φάρμακα είναι πιθανόν να προκαλέσουν δυσάρεστη αναπνοή, όπως τα ηρεμιστικά, όπως και οι δίαιτες που προϋποθέτουν χαμηλή κατανάλωση υδατανθράκων και η νηστεία. Ο διαβήτης, επίσης, μπορεί να εμφανίζει ξηροστομία ως συνοδό σύμπτωμα, ενώ υπάρχει επιβεβαιωμένη σχέση μεταξύ γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (ΓΟΠ) και κακοσμίας του στόματος.
Άλλες ασθένειες, πιο σοβαρές, που σχετίζονται με κακοσμία είναι η νεφρική ανεπάρκεια (οξεία, χρόνια), η εντερική απόφραξη (προκαλεί οσμή κοπράνων), ο οισοφαγικός καρκίνος ή καρκίνος του στομάχου – ωστόσο, αυτό το τελευταίο είναι σπάνιο, καθώς θα εμφανίζονταν και άλλα συμπτώματα.
Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η κακοσμία δεν οφείλεται σε στοματικούς παράγοντες, συνιστάται να επισκεφθούμε έναν ωτορινολαρυγγολόγο για μια προσεκτική εξέταση της ανώτερης αναπνευστικής οδού, αλλά και γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, όπως γαστρεντερολόγο, παθολόγο, πνευμονολόγο, διαβητολόγο, νεφρολόγο κ.λπ. Η συνεργασία των παραπάνω ειδικών είναι επιβεβλημένη αν αποκλειστούν τα καθαρώς στοματικά αίτια, ώστε να τεθεί μια ακριβής διάγνωση.
Η φυσιολογική πρωινή κακοσμία, η οποία παρατηρείται στην πλειοψηφία των ανθρώπων, είναι καλοήθης και υποχωρεί μόλις πάρει κανείς πρωινό και πλύνει το στόμα του. Αυτή προκαλείται από το στάσιμο σάλιο, δηλαδή το σάλιο που στεγνώνει στο στόμα μας κατά τη διάρκεια του ύπνου, και τα υπολείμματα τροφών.
Σε κάθε περίπτωση, η διατροφή είναι σημαντικός παράγοντας για την υγεία των δοντιών και των ιστών που τα περιβάλλουν. Ωστόσο, τον σπουδαιότερο ρόλο παίζει η σχολαστική υγιεινή του στόματος, αλλά και η αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, καθώς θεωρούνται κύριοι ύποπτοι για τον καρκίνο του στόματος.
Πώς να διατηρήσουμε ένα υγιές στόμα, χωρίς κακοσμία
• Προσεκτικό βούρτσισμα 2-3 φορές ημερησίως, μετά από κάθε γεύμα (με την οδοντόβουρτσα να έχει κλίση 45 μοίρες, με κατεύθυνση προς τα ούλα).
• Βούρτσισμα και στη γλώσσα με την οδοντόβουρτσα ή με ειδικό καθαριστή γλώσσας. Η ράχη της γλώσσας, εξαιτίας των θηλών που είναι εγκατεστημένες, κυρίως στο οπίσθιο τριτημόριό της, διαμορφώνει μια πολύ εκτεταμένη επιφάνεια, η οποία παγιδεύει νεκρωμένα επιθηλιακά κύτταρα, λευκοκύτταρα και κατάλοιπα τροφίμων.
• Με χρήση προϊόντων στοματικής υγιεινής:
– Οδοντόκρεμα, προσαρμοσμένη όμως ανάλογα με τις ανάγκες του στόματος κάθε ατόμου π.χ. άλλη για ευαισθησίες, για αιμορραγία ούλων, για εγκύους, παιδιά κ.λπ.
– Μεσοδόντια βουρτσάκια και καθαρισμό με νήμα, ιδιαίτερα αν τα δόντια είναι συνωστισμένα.
– Αντισηπτικά διαλύματα, μόνο εάν και όποτε ο οδοντίατρος το κρίνει απαραίτητο. Η χρήση των στοματοπλυμάτων χωρίς προηγούμενο βούρτσισμα δεν έχει αποτελέσματα, παρά μόνο πολύ πρόσκαιρα.
– Λεπτόρρευστη αντισηπτική γέλη, σχεδιασμένη για αποτελεσματικότερο καθαρισμό, αντιμικροβιακή προστασία, και απομάκρυνση πλάκας και υπολειμμάτων τροφών από τα μεσοδόντια διαστήματα, ιδίως σε άτομα που φέρουν ορθοδοντικές και προσθετικές εργασίες.
Θυμηθείτε να αλλάζετε τη οδοντόβουρτσά σας τακτικά, κάθε τρεις με τέσσερις μήνες, ώστε να είναι αποτελεσματική. Επιπλέον, απαιτείται καθάρισμα της οδοντοστοιχίας με οδοντόβουρτσα-οδοντόκρεμα και απολύμανσή της κάθε βράδυ.
Ακόμα, συνιστώνται:
• Άφθονη λήψη φρούτων και λαχανικών.
• Βραδινό τουλάχιστον 3 ώρες πριν τον ύπνο.
• Αποφυγή τροφών με έντονες μυρωδιές, όπως κρεμμύδι, σκόρδο, καρυκεύματα.
• Αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, αφού θεωρούνται υπεύθυνα και για την κακοσμία, μεταξύ άλλων. Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι απαραίτητη η αυτο-εξέταση, ο έλεγχος παρειών (εσωτερικό στα μάγουλα), ούλων και γλώσσας .
• Οδοντιατρικός έλεγχος (check-up) κάθε έξι μήνες.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κάθε στόμα αποτελεί ένα ξεχωριστό περιβάλλον με ένα ευρύ φάσμα μικροοργανισμών, διαφορετικό σε κάθε άνθρωπο, που υπό φυσιολογικές συνθήκες βρίσκονται σε ισορροπία, καθιστώντας το στόμα υγιές. Αυτή ακριβώς η ισορροπία μπορεί να εξασφαλιστεί, ως επί το πλείστον, από τη συστηματική τήρηση της στοματικής υγιεινής.
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια αύξηση στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη στοματική υγιεινή – και αυτό αποτελεί ένα ελπιδοφόρο μήνυμα για το μέλλον. Γιατί ένα χαμόγελο δεν πρέπει μόνο να δείχνει όμορφο και υγιές, πρέπει και να είναι!
Δημοσίευση στον Ελεύθερο Τύπο, ένθερο περιοδικό Plan Be – Ιούλιος 2018